مقدمه

امروزه بانکداری یکی از مهمترین بخش های اقتصادی به شمار می آید. بانک ها با ساماندهی و هدایت دریافت ها و پرداخت ها، امر مبادلات تجاری و بازرگانی را تسهیل کرده و موجب گسترش بازارها و رشد و شکوفایی اقتصاد می گردند. از طرف دیگر با تجهیز پس اندازهای ریز و درشت و هدایت آنها به سمت بنگاههای تولیدی و تجاری ، اولا سرمایه های راکد و احیاناً مخرب اقتصادی را تبدیل به عوامل مولد می کنند، ثانیاً دیگر عوامل تولید را که به جهت نبود سرمایه ، بیکارند و یا با بهره وری پایینی کار می کنند را به سمت اشتغال کامل با بهره وری بالا سوق می دهند. اصلی‌ترین وظیفه بانک‌ها جمع‌آوری وجوه سرگردان و هدایت آن‌ها به بخش‌های مولد اقتصادی است که با توجه به پراکندگی این وجوه در سطح کشور، اهمیت این وظیفه بیشتر نمود می‌یابد. از سوی دیگر اعطای تسهیلات و اعتبارات به بخش‌های اقتصادی، نیازمند شناخت دقیق این بخش‌هاست و چون در کشور ما به علت فقدان زیرساخت‌های مناسب و لازم همچون بانک‌های جامع اطلاعات اعتباری که بتواند اطلاعات صحیح و به‌روز را در اختیار بانک‌ها قرار دهد و نیز عدم وجود مؤسسات رتبه‌بندی و اعتبارسنجی، شرکت‌های مشاوره مالی و سرمایه‌گذاری، شرکت‌های بیمه تضمین‌کننده اعتبارات و... ریسک بانک‌ها درروند اعطا و وصول تسهیلات و اعتبارات به حدی افزایش‌یافته که امروزه یکی از معضلات اساسی نظام بانکی کشور، سیر فزاینده و حجم سنگین مطالبات سررسید گذشته و معوق ناشی از تسهیلات اعطایی و چگونگی وصول آن‌هاست.

ازجمله مشکلاتى که بانک‌ها در پى معوق شدن مطالبات با آن روبه‌رو مى‌شوند به این شرح است:

افزایش هزینه‌ها، بلوکه شدن قسمتى از منابع بانک و کاهش منابع، کاهش دفعات گردش مطالبات و افزایش دوره وصول مطالبات، عدم امکان برنامه‌ریزى دقیق و مؤثر، افزایش ریسک اعتبارى، محدودیت و سخت‌گیری در ارائه تسهیلات و کاهش توانایى پاسخگویى (ارائه خدمات) به مشتریان، ایجاد اختلال در گردش وجوه نقد، اتلاف وقت و منابع بانک، کاهش رتبه بانک در رتبه‌بندى‌هاى داخلى و بین‌المللى، رونق بازار غیررسمی پول و بهره، تعمیق شکاف بین سود متعارف در بازار و نرخ رسمی سود بانکی که نهایتاً موجب عدم بازپرداخت اقساط از سوی مشتریان شده و در یک سیکل تکرارشونده مرتباً به افزایش حجم مطالبات منتهی می‌گردد.

لذا بررسی، آسیب‌شناسی و علل ایجاد اقلام معوق از زوایای مختلف و ارائه راهکارهایی جهت رفع این عارضه کاملاً حیاتی می‌باشد.

فهرست مطالب

عنوان صفحه

مقدمه. 1

فصل اول :تعریف مطالبات معوق و طبقه‌بندی آن‌ها بر اساس استانداردهای موجود. 5

1-تعریف: 5

2- طبقه‌بندی مطالبات-طبقه بندی دارایی ها 5

3-ذخيره مطالبات و نحوه محاسبه. 8

4-نرخ جرائم مطالبات معوق.. 10

فصل دوم : اثرگذاری مطالبات معوق سیستم بانکی بر کل اقتصاد، شبکه بازار پولی کشور و عملکرد نظام بانکی 15

الف- اثر بر کل اقتصاد. 15

ب – اثر بر عملکرد نظام بانکی.. 15

ج- اثر بر متغیرهای کلان بازار پولی کشور 16

فصل سوم : علل ایجاد و افزایش مطالبات معوق بانک‌ها. 19

الف - عوامل درون‌سازمانی: 20

ب - عوامل برون‌سازمانی در ایجاد مطالبات معوق بانکی: 21

فصل چهارم : راهکارهای كاهش مطالبات معوق.. 31

وظایف قانونی بانک ها در كاهش مطالبات معوق.. 31

رعایت بهداشت اعتباری و اعتبارسنجی.. 32

3-نقش وثايق در پیشگیری از ایجاد مطالبات.. 57

4-كاهش ریسک بانک درصورت ورشکستگي و یا شمولیت ماده 141 قانون تجارت تسهیلات گیرندگان.. 74

5-نقش بیمه در پیشگیری از ایجاد مطالبات: 75

فصل پنجم : راهكارهاي وصول مطالبات و نحوه امهال مطالبات غیرجاری‌ 81

1-مذاکره: 81

2-تعیین تکلیف بدهی بر اساس دستورالعمل اجرائي نحوه امهال مطالبات.. 83

3-تعیین تکلیف بدهی با استفاده از ضوابط بخشودگی جرایم تاخیر. 94

5 -انجام اقدامات قانونی.. 96

6-مطالبات غیرقابل وصول.. 100

فصل ششم : نكات اساسي و پیشنهادات در خصوص وصول مطالبات... 103

نكات اساسي.. 103

پیشنهادات.. 103

منابع و مآخذ : 115