نظرات و دیدگاه‌های خود را برایمان ارسال کنید
- احسان جعفری فر
قدرت هوشمند روسیه در سوریه 2023-2011
مقدمه
با شکل¬گیری جریان اعتراضات مردمی در شمال آفریقا و خاورمیانه از سال 2011 می‌توان گفت یکی از رخدادهای مهم به وقوع پیوست که موجب سقوط دومینوار حکام مستبد و غیر دموکراتیک در تونس، مصر، لیبی شد و به سایر کشورها نیز چون بحرین، سوریه، یمن تسری.یافت. بنابراین نه‌تنها در بعد داخلی شاهد وقوع دگرگونی در نظام‌های سیاسی هستیم بلکه بازتاب سقوط رژیم‌های متعدد عربی فراتر از مرزهای ملی بوده به‌طوری‌که موجب شد تا قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای درگیر شوند.
آن‌ها تلاش دارند تا در راستای منافع خود به دنبال شکل‌دهی و نظم دهی به تحولات آینده برآیند و بتوانند نهایت بهره‌برداری را از موج اعتراضات و دومینوی تغییر رژیم‌ها کنند. در این میان شاهد آن هستیم که با توجه به منافع هریک از بازیگران سیاست‌های متعددی در قبال اعتراضات مردمی شکل گرفت به‌طوری‌که در برخی از این کشورها سرکوب و کشتار موردحمایت قرار گرفت و در برخی دیگر حمایت از رژیم‌ها در دستور کار بود. سوریه نیز یکی از کشورهایی است که تحت تأثیر این جریان کشورهای عربی قرار گرفت. نارضایتی شهروندان این کشور در سال 2011 با رویکرد مسالمت¬آمیز علیه نظام بشار اسد به صدا درآمد بااین‌حال واکنش بسیار سخت و کشتار معترضان موجب برآشفتن مردم و تشدید اعتراضات علیه دولت شد. برخلاف کشورهای عربی سوریه مورد خاصی است که در این میان ورود کشورهای منطقه و فرامنطقه‌ای روند اعتراضات داخلی را با شکل‌دهی به دو جبهه موافقان و مخالفان رژیم اسد به یک مسئله فراملی تبدیل کرد. مخالفان که حامی سقوط بشار اسد بودند از تمام ابزارهای سخت و نرم خود در جهت حمایت از اعتراضات و سقوط بشار اسد استفاده کردند بااین‌حال رژیم بشار اسد توانست به پشتوانه روسیه و ایران از سقوط نجات پیدا کند و مخالفان را به عقب‌نشینی وادار سازد.
روسیه و ایران در این بحران نیز همچون مخالفان از ابزارهای قدرت سخت و نرم برای حمایت از پابرجایی رژیم اسد استفاده کردند و اگر استفاده از این ابزارهای سخت و نرم نبود احتمالاً هزینه مقابله با مخالفان یا کاستن از مقاومت آن‌ها با دشواری بسیار همراه بود. بدون شک عوامل متعددی باعث شده می‌شود که روسیه بخواهد از قدرت سخت و نرم خود در برابر مخالفان و حمایت از رژیم بشار اسد استفاده کند و بنا بر در نظر گرفتن آن عوامل نیز بخواهد به طرقی قدرت نرم و سخت خود را بکار بگیرد. . با درک اهمیت همین مسئله است که در این پژوهش تلاش می‌شود تا برای پرداختن موضوع سیاست خارجی روسیه بر طبق شاخص‌های قدرت هوشمند که توسط جوزف نای مطرح‌شده استفاده گردد. در نظر جوزف نای باید قدرت نرم را در سه مؤلفه ارزش، فرهنگ و سیاست خارجی تبیین کرد و قدرت سخت نیز شامل دو بعد نظامی و اقتصادی است.
کتاب حاضر تلاش دارد تا با تمرکز بر روی سیاست خارجی روسیه به سیاست خارجی روسیه آن و اتخاذ راهبرد قدرت هوشمند در سوریه (2011-2023) بپردازد. بدون شک روسیه با درک اهمیت استراتژیکی سوریه و پیچیده شدن بحران تلاش داشت تا با ترکیبی از قدرت سخت و نرم از راهبرد قدرت نظامی برای نابودی مخالفان و ایجاد بازدارندگی در حمله به سوریه و از راهبرد قدرت نرم در جهت تثبیت موقعیت اسد، تقویت سازوکار دیپلماتیک برای حل بحران و تأمین بلندمدت منافع خود بهره بگیرد.
فهرست مطالب
عنوان صفحه
مقدمه 1
فصل اول مفهوم قدرت هوشمند 5
مؤلفه‌های قدرت هوشمند 7
جایگاه قدرت هوشمند در نظریه‌های روابط بین‌الملل 8
اهمیت قدرت هوشمند 11
عوامل موثر در استفاده از قدرت هوشمند 12
فصل دوم: بررسی سیاست خارجی روسیه 17
1- راهنمای سیاست خارجی روسیه بر طبق اسناد استراتژیک 17
2- جایگاه قدرت سخت در سیاست خارجی روسیه 27
3- جایگاه قدرت نرم در سیاست خارجی روسیه 34
فصل سوم : روسیه و تحولات خاورمیانه و غرب آسیا 47
فصل چهارم : تحلیل سیاست خارجی روسیه در سوریه 57
منابع 101
فهرست جدول ها
عنوان صفحه
جدول 2-1 : مهم‌ترین مفاد سیاست خارجی روسیه بر طبق اسناد استراتژیک روسیه(2023-2008) 17
جدول 2-2: مخارج نظامی روسیه (2022-1992) 29
جدول 2-3 : قدرت نظامی روسیه (2022) 30
جدول 2-4 : جنگ های روسیه در سی سال گذشته 32
جدول 2-5: شاخص‌های قدرت نرم روسیه بر اساس نظریه قدرت نرم جوزف نای 38
جدول 3-1: ده کشور برتر با بزرگ‌ترین ذخایر نفت 49
جدول 4-1 : اهمیت استراتژیک سوریه برای روسیه 62
جدول 4-2: مضامین قدرت هوشمند در سندهای استراتژیک روسیه 66
جدول 4-3: سطح تحلیل و بازیگران بحران سوریه 70
جدول 4-4: منافع روسیه از اتخاذ قدرت هوشمند در سوریه 98
فهرست نمودارها
عنوان صفحه
نمودار 3-1 : صادرات تسلیحات روسیه به خاورمیانه 52
نمودار 4-1: شکل‌گیری بحران سوریه 58
نمودار 4-2: عوامل تأثیرگذار بر اتخاذ قدرت هوشمند روسیه در سوریه 68
نمودار 4-3 :عوامل تأثیرگذار تقویت حل‌وفصل بحران سوریه باقدرت هوشمند 72
نمودار 4-4: سیاست‌های ترک‌سازی ترکیه در سوریه 81
نمودار 4-5: نزدیک شدن ترکیه به روسیه 84
نمودار 4-6 : رکن‌های اساسی و مشترک استراتژیک ایران و روسیه 90
نمایش بیشتر
بستن