پیش گفتار

اغلب كشور هاى در حال توسعه براى رونق دهي به اوضاع اقتصادى، ايجاد اشتغال و دستيابي به رشد و توسعه اقتصادى¬¬¬ پايدار با مشكل كمبود منابع سرمايه گذارى روبرو هستند .كمبود در آمد هاى ارزى ناشي از صادرات و نرخ ناعادلانه مبادله كه اغلب به زيان صادر كنندگان كالاها و مواد اوليه خام در حال تغيير است و انبوه جمعيت و مصرف به نسبت بالا، از عواملي است كه منابع پس انداز قابل تبديل به سرمايه گذارى هاى مولد در اين گونه كشورها را بشدت محدود مي سازد.

 جبران عقب ماندگي و دستيابي به توسعه پايدار، نيازمند سرمايه گذارى براى بهره جويي از مزيتهاى نسبي و تواناييهاى بالقوه اقتصادى است. در فرآيند جهاني شدن، سرمايه نيز با سهولت قابل نقل و انتقال است. اما سرمايه گذاران به دنبال كسب سود بيشتر و مكاني امن براى سرمايه گذارى هستند. با اشباع سرمايه گذارى در كشور هاى پيشرفته صنعتي، نرخ بازده سرمايه گذارى در اين كشورها رو به نزول ميرود و سرمايه گذاران همواره در صدد بهره جويي از فرصتهاى با بازده بيشتر هستند.

 كمبود سرمايه در مباحث اقتصادى به عنوان يكي از مهمترين عوامل توسعه نيافتگي مطرح شده است. به عبارت ديگر، رشد و توسعه اقتصادى بدون انباشت سرمايه امكان پذير نخواهد بود؛ به گونه اى كه بسيارى از متفكران دليل توسعه نيافتگي بسيارى از كشورها را كمبود در آمد و پس انداز و در نتيجه سرمايه گذارى ناكافي مي دانند.

 از اين رو با توجه به نقش مهم سرمايه گذارى مستقيم خارجي و بازار رقابتي در جذب اين سرمايه ها و به منظور تمهيدات گوناگون براى جذب اين نوع سرمايه ها در اين فصل ابتدا در چارچوب بيان مسئله كلياتي در ارتباط با مفهوم سرمايه و نقش آن در به ثمررسيدن افزايش توليد، بهبود سطح زندگي مردم و رشد و توسعه اقتصادى آورده شده و نيز روش گردآورى اطلاعات و داده ها، جامعه آمارى، روش نمونه گيرى و حجم نمونه، مشكلات و تنگناهاى احتمالي تحقيق، روش تجزيه و تحليل داده ها مورد بررسي قرار گرفته است.

فهرست مطالب

عنوان صفحه

مقدمه 1

فصل اول :تعريف مفاهيم و واژگان اختصاصي تحقيق 7

1-1. بحث نظری: مفهوم سرمايه گذارى 7

1-2. جریان سرمایه گذاری خارجی در جهان 8

1-3. عوامل موثر بر سرمایه گذاری خارجی 12

1-3-1. عوامل سنتی 12

1-3-2. عوامل مدرن 15

1-3-3. عوامل اقتصادی 16

1-3-3-1. درجه باز بودن اقتصادی: 16

1-3-3-2. آزادسازی اقتصادی 16

1-3-3-3. اندازه بازار کشور میزبان 16

1-3-3-4. عملکرد متغیرهای کلان اقتصادی 17

1-3-3-5. شرایط ارتباطی و زیربنایی 17

1-3-3-6. سیاست‌های متمرکز بر ساختار و عملکرد بازار 17

1-3-4. سیاست حمایتی 17

1-3-4-1. عوامل تسهیل‌کننده سرمایه‌گذاری 18

1-3-4-2. تسهیلات رفاهی 18

1-3-5. عوامل سیاسی 18

1-3-5-1. نظام سیاسی کشور 19

1-3-5-2. نوع نگرش دولت نسبت به سرمایه‌گذاری خارجی 19

1-3-5-3. حذف فساد و بوروکراسی اداری 20

1-3-6. عوامل حقوقی 21

1-3-6-1. حمایت از حقوق مالکیت فکری 21

1-3-6-2. قوانین تجاری و سرمایه‌گذاری 21

1-3-6-3. حقوق و تعهدات قراردادها 22

1-3-6-4. قوانین مالیاتی 22

1-3-6-5. قوانین و مقررات ارزی 22

1-3-6-6. تضمینات و حمایت‌های قانونی 23

1-3-6-7. مقررات مربوط به کار و استخدام 24

1-3-7. عوامل فرهنگی 24

1-3-7-1. زبان و ارتباطات 24

1-3-7-2. آداب و رسوم 25

1-3-7-3. سیستم‌های ارزش و اعتقادات 25

1-3-7-4. تأثیر رسانه‌ها و تبلیغات 26

1-3-7-5. مزایا سرمایه گذاری خارجی 27

1-4. مزیت نسبی و یکپارچگی جهانی 28

1-4-1. تاثیر جهانی شدن و نقش سازمان های بین المللی در سرمایه گذاری خارجی 29

1-5. قوانین بین‌المللی 29

1-6. سازمان‌های بین‌المللی 30

 فصل دوم : مرورى بر مباني نظرى و تجربي تحقيق 35

2-1. مقدمه 35

2-2. نظريه سيكل محصول و سرمايه گذارى مستقيم خارجي 36

2-3. نظريه التقاطي دانينگ 41

2-4. نظريه كوردن در مورد تجارت و شركت هاى چند مليتي 45

2-5. مرورى تاريخي بر سرمايه گذارى مستقيم خارجي در جهان و ايران 48

2-6. جهاني شدن اقتصاد و نقش شركت هاى فرامليتي 49

2-7. استراتژى هاى شركت هاى فرا ملي 51

2-7-1. استراتژى هاى شركت هاى فرا ملي در كشورهاى در حال رشد 51

2-8. سير تاريخي FDI در جهان 52

2-8-1. پيش از شروع جنگ جهاني اول 52

2-8-2. تا پايان جنگ جهاني دوم 53

2-8-3. پس از جنگ جهاني دوم 54

2-9. سير تاريخي سرمايه گذارى مستقيم خارجي در ايران 55

2-9-1. سير تاريخي سرمايه گذارى مستقيم خارجي قبل از انقلاب 55

2-10. مرورى كوتاه بر وضعيت FDI و FPI در جهان و ايران 57

2-11. مرورى بر جايگاه ايران در برخي شاخص هاى كلان مرتبط با جذب سرمايه گذارى خارجي 61

2-12. بررسي سرمايه گذارى خارجي از ديدگاه برخي از مهمترين قوانين موجود 64

2-12-1. مراحل اجرايي پذيرش FDI در ايران 64

2-12-2. قوانين و مقررات ناظر بر جذب FDI در ايران 65

2-12-3. تسهيلات داده شده و حمايتها از سرمايه گذارن خارجي در قانون جلب و حمايت 65

2-12-4. محدوديت هاى قانون جلب و حمايت از سرمايه هاى خارجي 66

2-13. اهم كارهاى تحقيقي در مورد FDI و اثرات آن 67

2-13-1. مطالعات انجام شده سرمايه گذارى مستقيم خارجي در خارج 68

2-13-2. مطالعات انجام شده سرمايه گذارى مستقيم خارجي در داخل 72

2-14. جمع بندى و نتيجه گيرى 75

 فصل سوم : روش اجراى تحقيق 79

3-1. مقدمه 79

3-2. روش تحقيق 79

3-3. مدل تحقيق 79

3-4. جامعه آمارى 80

3-5. روش جمع آورى اطلاعات 80

3-6. روش تجزيه وتحليل داده ها 80

3-7. طرح تحليلي تحقيق 81

3-7-1. مانايي ونامانايي 81

3-7-2. آزمون هاى مانايي 83

3-7-2-1. آزمون ريشه واحد 83

3-7-2-2. تخمين Ardl 84

 فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده ها 89

4-1. مقدمه 89

4-2. مدل عوامل موثر بر FDI 89

4-3. توصيف داده ها و متغيرها 90

4-4. برآورد مدل 95

4-5. آزمون هم انباشتگي مك-كينون و بنرجي، دولادو و مستر (١٩٩٢) 100

4-6. تخمين مدل و نتايج حاصل از آن 101

4-7. نتايج حاصل از برآورد الگوي بلند مدت 103

4-8. نتايج حاصل از برآورد الگوي تصحيح خطا ECM)) 104

4-9. بررسي استحكام مدل برآورد شده 105

4-10. نتيجه گيري 107

 فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهادها 111

5-1. مقدمه 111

5-2. نتيجه گيرى 114

5-3. پيشنهادات 117

 منابع و ماخذ 121